Ruimtelijke schaarste

Artikel door Amelia Lukmanto

Nederland wordt vaak het ‘kikkerland’ genoemd. Een klein land dat wereldberoemd is als het gaat om watermanagement. We leven onder de zeespiegel, zogenaamd onder het Normaal Amsterdams Peil (NAP). Voor transformatie- en ruimtelijke projecten hoort het continu droge voeten houden standaard bij de opgave. De waterveiligheid staat ten alle tijden voorop.

De actuele ontwikkelingen beïnvloeden onze ruimtelijke projecten. Aspecten waar we geen invloed op kunnen hebben. Denk bijvoorbeeld aan; de toestroom van vluchtelingen en oorlogen die verdeeldheid in de samenleving veroorzaken. Ook aspecten waar we deels invloed op zouden kunnen hebben. Denk hierbij aan; Duurzaamheid, klimaatbestendige gebiedsontwikkeling en de stedelijke opgave waar onder andere de woningnood onder valt. Deze vraagstukken moeten in de bestaande ruimte worden opgelost. Zulke opgaven nemen in de loop der jaren alleen maar toe, terwijl het oppervlak van de ruimte onveranderd blijft. Dit heeft een ruimte schaarste tot gevolg.

Deze ontwikkeling vergt een andere manier van denken en omgaan met de ruimte. In relatie tot duurzaamheid, waar comfort een belangrijke rol speelt, heeft dit een impact. Landschappelijke en historische elementen van waarde zijn en blijven een belangrijk vertrekpunt voor het ontwerp van een gebied. Denk bijvoorbeeld aan een rivier, beek, historische gebouwen of gemeenschappen. Deze geeft een identiteit aan het gebied en is belangrijk in relatie tot het creëren van een ‘gebiedseigen’ ontwerp. Als het gaat om comfort, in relatie tot duurzaamheid, zijn er veel ontwerp keuzes die we goed kunnen toepassen op basis van de context. Projecten op grote of kleine schaal. Het introduceren en stimuleren van een fietsnetwerk en het Openbaar vervoer (OV) boven de autoroute is een voorbeeld van een benadering op grote schaal. De boodschap hiermee is dat er meer beweging wordt gestimuleerd in het plan. Daarnaast, het stimuleren van het OV-gebruik heeft een collectieve aard en zou de synergie tussen de gebruikers kunnen verhogen. Een gebouw kan als voorbeeld dienen voor een kleinere schaal waar we veranderingen kunnen toepassen. Het aanleggen van groendaken en -gevels, zonnepanelen op daken waar mogelijk, het creëren van waterberging in de tuin, etc.

Moestuin op het dak (Urbanfarming)

Dakpark (groen dak)

Groene gevels

De bovenstaande ruimtelijke vraag creëert innovatie en zorgt voor een positieve uitdaging binnen de planontwikkeling. Het is puzzelen om zoveel mogelijk ruimtelijke opgaven te kunnen realiseren binnen de al zo schaarse ruimte. Het principe van ‘werk met werk maken’ alias de krachten bundelen wordt vaak in de huidige ruimtelijke plannen toegepast. Dit levert een positieve bijdrage in tijd en planning en tegelijkertijd levert dit ook vaak positief resultaat op financieel of haalbaarheid van het plan. Dit levert een positieve bijdrage aan de nodige tijd en planning. Tegelijkertijd zorgt dit vaak voor positieve resultaten op het financiële vlak en in relatie tot de haalbaarheid van het plan.

We kennen tegenwoordig een bouwprincipe, zogenaamd ‘building with nature’. Er zijn talloze voorbeelden van in het binnen- en buitenland. Het is letterlijk bouwen met de natuur en proberen om de omgeving zoveel en breed mogelijk te betrekken in het plan. Denk bijvoorbeeld aan een mangrove (pilot) project in Demak, Centraal Java in Indonesië (2015-2020). Het gebied heeft te kampen met overstroming en erosie die wordt veroorzaakt door het verplaatsen van mangrovebossen, niet duurzame kust-infrastructuur en grondwateronttrekking ten behoeve van (illegaal) drinkwater. Mangrove is een waterplant die veel aan de kustlijn groeit en goed functioneert in de strijd tegen erosie van de kust en overstromingen. Dit houdt in dat een waterdoorlatende dam wordt gemaakt van struikgewas, in totaal 20 km kustlijn. Deze planten worden aan de kustlijn geplaatst om de erosie te verminderen en te voorkomen. De lokale bevolking heeft hier een belangrijke rol in gespeeld. Ze worden ingezet om materiaal te produceren en mogen een deel van de inkomsten houden, het overige deel wordt opnieuw in het project gestopt. Hierdoor wordt het eigenaarschap van het project en dus van het gebied verhoogd.

Doorlatende dam van struikgewas in constructie

Basisscenario (de gebieden zijn ondergelopen door de erosie)

Droomscenario (herstructurering van mangrove aan de kustlijn om de erosie te verminderen)

Een ander voorbeeld is een ontwerp van een park dat deels overstroombaar wordt gemaakt. De beplanting, vegetatie en onderhoudsmethodiek die hier worden ontworpen moeten hierop worden aangepast. Er leeft een bijzonder soort flora en fauna in het overstroombare deel, dit levert een bepaalde identiteit voor het gebied.

Kortom, zijn er talloze ideeën als het gaat om building with nature. Er is veel ruimte voor creativiteit, technologie en innovatie.

De oproep aan studenten is: wees zuinig met onze schaarse ruimte en laat je creativiteit los!