AI kan geen handen tekenen!

Column door Paul de Kort

Afbeelding 1: AI die handen tekent

Het was eerder dit jaar 'breaking news' op internet: AI genereert zeer geloofwaardige afbeeldingen van mensen in allerlei situaties, maar bij nadere beschouwing blijkt dat AI menselijke handen genereert met 6 of 10 vingers, of ontelbare vingers die in een onontwarbare knoop zitten.

De onmiddellijke reactie is dat we AI beter moeten onderwijzen. Maar ik ben hier van mening dat het onvermogen van AI om geloofwaardige mensenhanden te genereren raakt aan een fundamenteel onderscheid tussen kunstmatige - en menselijke intelligentie.

Afbeelding 2: Pablo Picasso, Le Rêve, olieverf op doek, 1932

Picasso schilderde zijn vriendin Marie-Thérèse met zes vingers aan elke hand. Picasso vergiste zich niet, hij deed dit met opzet. Hij wilde dat wij als kijkers dit op onze eigen manier zouden interpreteren, met onze eigen visie en ervaring. De vreemde vorm van de rechterhelft van haar gezicht was ook zo bedoeld, open voor een meervoudige interpretatie....

Afbeelding 3: MC Escher, Tekenen van handen, lithografie,1948

Escher kon, in tegenstelling tot AI, heel goed handen tekenen en in deze litho uit 1948 viert hij het plezier van het 'handtekenen', in de dubbele betekenis van het woord. 

AI genereert razendsnel een overvloed aan beelden en doet dat (voor ons) vrijwel zonder weerstand. Maar iedereen die schildert, boetseert of een muziekinstrument bespeelt, weet dat het doel niet ligt in het resultaat (dat vaak teleurstellend is), maar in het proces, de frustratie, de overwinning, het gevoel van triomf wanneer we de weerstand overwonnen hebben.

De technologiefilosoof Éric Sadin stelt: "(...) tienjarige studenten schrijven geen essays meer, maar geven een AI-systeem een taak - een werkstuk produceren dat het resultaat had moeten zijn van een inventieve, creatieve activiteit. De taal leren, de geest oefenen, ergens moeite voor doen. Zweten, zwoegen, lijden. Schrijven is niet gemakkelijk, maar het is ook de weerspiegeling van onze individualiteit, van elk wezen: spreken in de eerste persoon, ons uitdrukken op onze eigen manier, op ons eigen niveau, zowel in het dagelijks leven als in grote romans." Daarom gelooft Sadin dat generatieve AI een bedreiging vormt voor menselijke expressie, een van de meest fundamentele aspecten van het mens-zijn. (Van Heezik, 18-11-'23)

Met AI hebben we de neiging om intelligentie te beperken tot het puur cerebraal verzamelen en verwerken van informatie, met de nadruk op het intellect. Zoals wis- en natuurkundige Roger Penrose stelt, "het gaat niet om kunstmatige intelligentie, het gaat om kunstmatige slimheid". Computers zijn in dit opzicht veel slimmer dan mensen, dus als we hier te veel nadruk op leggen, lopen we het risico onszelf en onze menselijke intelligentie te onderschatten. En daar schuilt volgens Penrose het gevaar.  (VPRO Tegenlicht, 'Technologie als religie')

Felienne Hermans, hoogleraar Informatica Onderwijs aan de VU, Amsterdam, stelt; 

"Dat we weten hoe we moeten fietsen of hoe we iets met onze handen moeten maken. Een machine kan dat niet. Je kunt allerlei gedetailleerde instructies geven over hoe je een gerecht moet koken, maar dat betekent nog niet dat je dat gerecht ook goed kunt maken. Want er zit iets in goed koken dat we niet helemaal onder woorden kunnen brengen. Intelligentie kent vele vormen en in AI worden ze bijna allemaal weggelaten. Dat is problematisch, want zo creëer je een heel cerebrale wereld.” (De Correspondent, Maurits Martijn: Een mens is niet zo voorspelbaar als een baggerpomp, 01-12-'23)

Afbeelding 4: Cueva de las Manos (Grot van de Handen), ±10.000 voor Christus, Santa Cruz Argentinië

Onze menselijke intelligentie wordt voortdurend gevoed door onze zintuigen en de gevoeligste tastorganen zijn onze handen en vooral onze vingertoppen. Hiermee tasten we voortdurend onze omgeving af en verzamelen we informatie over onze omgeving. 

Het is een misvatting in het AI-debat dat menselijke intelligentie een puur cerebrale aangelegenheid is, onze intelligentie zit in ons hele lichaam en onze handen spelen een cruciale rol bij het ontvangen van informatie en het uitdrukken van onze gedachten, gevoelens en ideeën.

Afbeelding 5: De schepping van Adam, Michelangelo, Sixtijnse Kapel, frescoschilderij (detai), 1508-1512

We gebruiken onze handen de hele tijd terwijl we communiceren, om onze woorden kracht bij te zetten of in perspectief te plaatsen. Handen, zowel die van onszelf als die van de mensen met wie we communiceren, bevinden zich altijd in ons gezichtsveld. We nemen handen bijna altijd waar; we kunnen ze letterlijk dromen. Daarom zien we het meteen als er iets mis is met de positie van de vingers, de verhoudingen, een uitdrukking, een gebaar.

AI kan geen handen tekenen!

Paul de Kort is landschapskunstenaar en geeft les aan WageningenUR en Academie van Bouwkunst Amsterdam 

www.pauldekort.nl

www.pierplushorizon.nl

Referenties:

Martijn, M. (2023, 30 november). Een mens is niet zo voorspelbaar als een baggerpomp (en vijf andere inzichten over kunstmatige intelligentie). De Correspondent. https://decorrespondent.nl/14960/een-mens-is-niet-zo-voorspelbaar-als-een-baggerpomp-en-vijf-andere-inzichten-over-kunstmatige-intelligentie/223f1ad8-6c2b-0122-38a5-ac52d17c19c2

Technologie als Religie. (2020, 4 augustus). VPRO. https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2020-2021/technologie-als-religie.html

Van Heezik, C. (2023, 18 november). ‘De sleutel tot de toekomst van de mensheid zou niet in handen moeten zijn van zo’n klein clubje techmiljardairs’. NRC. https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/10/de-sleutel-tot-de-toekomst-van-de-mensheid-zou-niet-in-handen-moeten-zijn-van-zon-klein-clubje-techmiljardairs-a4180444