Column door Pim Buijs
Er is een tumultuese tijd aangebroken voor het ruimtelijke domein; er is een stikstofcrisis, een wooncrisis, een energiecrisis, een biodiversiteitscrisis, een klimaatcrisis en ga zo maar door. Deze crises maken allemaal aanspraak op de al beperkte ruimte die wij hebben in Nederland. Hiermee zijn we vooral reactief bezig, maar we hebben ook proactieve doelstellingen zoals een gezondere leefomgeving die aanspraak maken op de al beperkte ruimte. Voor degene actief in het ruimtelijke domein brengen deze kwesties een welbekend fenomeen naar voren: te veel te doen, en veels te weinig ruimte. Het liefst zou men willen beginnen met een schone lei (tabula rasa), maar dat is simpelweg onmogelijk.
De oplossingen waar men zich vooral op focust zijn oplossingen gericht op het optimaliseren van het gebruik van de schaarse ruimte die wij nog over hebben. Denk aan de nadruk op inbreiden als het gaat om het uitbreiden van de woningvoorraad. Vaak valt onze blik snel op nieuwe plekken en ideeën die dichter bij een schone lei liggen, dan de bestaande ruimte die in de voorgaande eeuw al is gevuld. Daarbij vergeten we vaak wat we al hebben, en hoe oud dit wel niet is. Er zijn namelijk veel assets zoals infrastructuur en gebouwen die binnenkort aan vervanging toe zijn, specifiek de assets en gebouwen die onderdeel waren van de wederopbouw na de tweede wereldoorlog.
In de huidige consumptiemaatschappij worden oude spullen die aan vervanging toe zijn linea recta de verbrandingsoven of recyclingfabriek ingestuurd. Men wilt het nieuwste van het nieuwste, en bij het minste scheurtje of kinkje wordt de prullenbak geopend. Toch ben ik, en velen in Nederland met een handige vader, opgegroeid met een eeuwenoude traditie die hier recht tegenover staat: repareren!
Repareren is een onderbelicht aspect van nog een van de kwesties waar wij momenteel mee bezig zijn in het ruimtelijke domein: de circulaire economie. Als ik aan de circulaire economie denk, denk ik vooral aan het hergebruik van materialen en het maken van gebouwen met deze hergebruik in gedachten. Toch is repareren een belangrijk onderdeel van de circulaire economie, omdat het de levensduur van objecten verlengd zonder al te veel materialen te gebruiken. Als het uiteindelijk dan toch kapot gaat, kan het altijd worden gesloopt voor het hergebruik van materialen.
Het letterlijk repareren van de assets en gebouwen die stammen uit de wederopbouw is de afgelopen jaren wel gebeurd, maar de assets en gebouwen komen langzaam tot het einde van hun latijn. Het is nu wel tijd voor de vervanging van deze assets en gebouwen, waardoor we het niet echt over het repareren van deze onderdelen kunnen hebben. Maar een onderdeel van reparatie is vaak het vervangen van onderdelen; in dit geval, onderdelen uit de bestaande ruimte die wij soms te snel vergeten. Door de bestaande assets en gebouwen te vervangen waarbij we de verschillende crises in acht nemen, repareren we eigenlijk onze bestaande ruimte.
Doordat veel assets en gebouwen de einde van hun levenscyclus hebben bereikt, komt er een gigantische reparatiegolf aan. Deze reparatiegolf kunnen wij juist gebruiken om de bestaande ruimte te repareren, zodat het bestand is tegen de eerder genoemde uitdagingen. Door onze aandacht en innovatiekracht beter te verdelen tussen de bestaande ruimte en de overgebleven (schaarse) ruimte geven we onszelf meer speelruimte binnen de leefomgeving. Daarom roep ik iedereen die dit leest op om een moment je ogen van die stip op de horizon te halen, en te kijken naar wat er al onder onze voeten ligt. Soms kan je met een reparatie al een heel eind komen, dus vaar mee op de reparatiegolf!