Column door Pim Buijs
Er spelen veel crises in Nederland: de woningnood, stikstofproblematiek en asielopvang zijn eigenlijk crises waarbij de beschikbare ruimte de bottleneck is. Daarnaast zijn er veel transitieopgaven zoals klimaatadaptatie, energietransitie en sociale opgaven zoals een gezonde levensstijl die om ruimte vragen. Niet alleen hebben we gebrek aan fysieke ruimte, maar perken onze maatschappelijke waarden en de wetgeving deze ruimte verder in. Om dit nog gecompliceerder te maken is er een (letterlijke) blinde vlek in de beschikbare ruimte die we hebben: de ondergrond.
We zien veranderingen in de leefomgeving vooral bovengronds. Hier wonen we, werken we en genieten we van onze vrije tijd. Maar wat we snel vergeten is dat functies in de bovengrond onlosmakelijk verbonden zijn met de ondergrond; zonder fundament geen huis, zonder kabels geen elektriciteit, zonder riool geen toilet en zonder een goed functionerend water- en bodemsysteem geen voedsel, drinkwater en groen. Daarnaast kan de ondergrond ook worden gebruikt om bovengronds ruimte te maken: denk aan ondergrondse afvalcontainers of parkeerplaatsen.
Nog niet zo lang geleden was de ondergrond geen beperkende factor. Infrastructuur en functies werden ondergebracht onder de grond zonder al te veel belemmeringen. Maar nu het steeds drukker wordt in de bovengrond, en de bovengrond onlosmakelijk is verbonden met de ondergrond, wordt de ondergrond ook steeds voller. Zo zien we ondergronds steeds meer complexe en grotere knelpunten die duurder worden om op te lossen. Zo wordt ruimte in de ondergrond een grotere beperkende factor.
Ruimte in de ondergrond en de functies die erbij horen zijn niet meer vanzelfsprekend; denk bijvoorbeeld aan de drinkwatervoorziening die steeds meer onder druk komt te staan. Het lastige aan de beperkte ruimte in de ondergrond is dat het voor veel mensen een blinde vlek is. Niet alleen voor bewoners, maar ook voor bestuurders en professionals. We zien niet snel wat er in de ondergrond gebeurt en hoe dit verbonden is met de bovengrond. Het is een kwestie van uit het oog, uit het hart.
Afbeelding 1: Verschillende bodemkwaliteiten
Gelukkig zien we steeds meer het belang terug van de ondergrond: het Rijk heeft een Structuurvisie ondergrond, benadrukt het belang van de ondergrond in de Nationale Omgevingsvisie en heeft laatst de beleidsbrief Water en Bodem sturend opgesteld; hierin wordt nadrukkelijk gezegd dat het natuurlijke water- en bodemsysteem van de ondergrond leidend is voor bovengrondse functies. Verder in gemeenteland komen steeds vaker visies over de ondergrond voor. Het besef dat de ondergrond een onbemind maar uiterst belangrijk terrein is in het ruimtelijke domein begint dus langzaam meer te spelen. Toch merk ik ook dat er nog veel missiewerk te verrichten is voordat de ondergrond de plek krijgt op de ruimtelijke agenda die het verdient. Het is namelijk onzichtbaar terrein en er spelen zo veel kwesties in het ruimtelijke domein.
Hoewel ik zelf absoluut geen expert ben in de ondergrond, heb ik tijdens mijn eerste 6 maanden als professional het ondergrondse licht gezien. Via deze column probeer ik op mijn eigen manier het missiewerk te verrichten dat de ondergrond nodig heeft. Daarom vraag ik u, de lezer, om het volgende te doen bij de projecten, opdrachten of andere werkzaamheden in de leefomgeving waar je mee bezig bent:
Sta eens stil bij hoe belangrijk de ondergrond is in ons dagelijks leven;
Vraag je eens af wat het ondergrondse effect is van je werkzaamheden;
Ga eens praten met je collega’s die veel weten van de ondergrond;
En als je het licht hebt gezien: zeg het voort, de ondergrond moet worden gehoord!
Commentaires