Nederland verdoost en misschien moeten we dat maar zo laten.

Column van Karsten van Dijk

Ruimte is een schaars goed, zeker in een klein land zoals Nederland en dat betekent dat we goed om moeten gaan met de ruimte die we hebben. Dit is een gedachtegang die wordt aangehangen door vele planologen, het vormt de basis voor het rechtvaardigen van het overheidsingrijpen in de landgebruiksontwikkeling.

Toch gaat het niet volgens iedereen goed met het landgebruikbeheer in Nederland.  Naast blunders die historisch zo gegroeid zijn en juist het belang van goede ruimtelijke planning benadrukken, voltrekt er zich nu ook langzaam een kleine catastrofe: Grote stukken land worden langzaam verslonden door grote grijze Blokkendozen. En misschien moeten we dat maar, met tegenzin, enigszins toestaan.

Moeilijk en duurder

Verdozing tegen gaan is lastig, we kunnen tegenwoordig namelijk niet meer zonder. In die grijze blokken gebeuren een hoop dingen die we belangrijk vinden. Van het opslaan van je volgende Amazon pakketje, tot het fabriceren van halffabricaten voor de high tech industrie. 

Nu denk je misschien, kan dat dan niet tenminste in mooiere gebouwen? De industrie loodsen van vroeger waren toch ook niet zo lelijk? 

Nou ten eerste, dat waren sommige wel, die zijn echter al lang gesloopt. Met name de mooiere oude industriepanden zijn over gebleven.

Ten tweede: Terug naar mooiere gebouwen kunnen we niet meer. Om onze pakketjes op te slaan of om een risicovolle startup van de grond te krijgen hebben bedrijven zo goedkoop mogelijke bedrijfsruimte nodig. En grijze golfplaten, metalen balken en gibo blokken zijn nou eenmaal goedkoper dan gedetailleerd baksteen, dakpannen en glas.

Duurdere bedrijfsruimte zou ook veel andere ongewenste gevolgen hebben. Als een bedrijf meer betaalt voor bedrijfsruimte zijn de kosten hoger. Dit geeft een start-up bijvoorbeeld minder financiële ruimte om te investeren in haar technologie, maar ook al goed lopende bedrijven zullen deze hogere kosten (moeten) doorrekenen naar hun klanten.  

Duurdere bedrijfsruimte zorgt echter niet alleen voor iets duurdere producten of iets minder innovatie. Het zorgt er ook voor dat bedrijven andere keuzes gaan maken. Zowel goed als slecht. Zo zal een multinational bijvoorbeeld de opslagruimte in Nederland gaan verplaatsen over de grens, dat betekent langere aanvoerwegen en meer weggebruik, wat leidt tot meer files. Om over de extra CO2 uitstoot nog maar te zwijgen. Verder gaan bedrijven minder voorraad aanhouden als de kosten daarvan hoger zijn, wat toeleveringsketens kwetsbaarder maakt. 

Verbloeming

Dit alles is echter nog niet de belangrijkste reden om verdozing toe te staan of waarom we bedrijfspanden heel lelijk moeten houden. Op zich zijn er namelijk best betaalbare maatregelen waarmee je bedrijfsdozen een stuk mooier kunt maken, denk aan het inzetten van decoratie of professioneel aangebrachte graffiti-kunst. 

Nee, de reden dat industriegebouwen ‘lelijk’ moeten blijven is dat we anders verbloemen wat de gevolgen van onze acties zijn. De Massa-verdozing van Nederland is een rechtstreeks gevolg van ons hyper-consumeren, zowel fysiek als digitaal. Alles wat we online bestellen, maar ook de video’s die we kijken, moet immers ergens worden opgeslagen, gesorteerd en verstuurd, en op de schaal waarin we dat doen kost dat erg veel ruimte. 

Als je met hogere kosten dit negatieve landgebruik de grens over duwt zoals hierboven werd uitgelegd. Resulteert dat uiteindelijk alleen maar in meer ruimtelijke afwenteling, waarmee je natuurlijk nog steeds gewoon de gevolgen van je eigen acties verbloemt, voor de zoveelste keer. Laat staan dat je daarmee ook veel werkgelegenheid verloren laat gaan en economisch belangrijke innovatie in de weg kunt zitten.

Werknemers en omstanders

Dit alles betekent dan natuurlijk niet dat we industrieterreinen alleen maar lelijk mogen houden, er zijn immers ook veel mensen die werken op deze verdoosde kavels, die natuurlijk ook gewoon recht hebben op een redelijke werkomgeving. Verder is het natuurlijk voor fietsers en voetgangers die misschien in een industriegebied moeten zijn of door een industriegebied heen moeten als hiervoor ook redelijk of mooie voorzieningen moeten zijn.

Eerst lijkt dit te leiden tot een lastig dilemma, hoe kunnen we verdozing toestaan zonder daarbij ook de ruimtelijke omgeving van mensen die weinig kunnen doen aan de verdozing lelijk te houden en te maken? Gelukkig zijn er mogelijkheden. De verdozing zelf moet blijven, maar dat zegt niets over de publieke ruimte eromheen.  Met mooie groene corridors in grijze gebieden houd je fiets en voetpaden mooi en bied je ook ruimte voor een lunchwandeling door een redelijke omgeving.

Ook in de toekomst zal verdozing niet beter worden: Nieuwe maatregelen van de eu en de NAVO gericht op het opvoeren van de wapenproductie en het aantrekken en stimuleren van hoogwaardige industrie betekent dat er meer vraag komt naar grote nieuwe bedrijfskavels en er minder geld overblijft voor het bouwen van mooie panden. Laten we die middelen dan maar inzetten op meer publiek groen in grijze gebieden.