Column door Nienke Schaars en Gerben Hartgerink.
THE EVER-CHANGING METROPOLIS
Afbeelding 1: Opkomst van de metropool (https://www.shutterstock.com/video/clip-6695030-stock-footage-cityscape-sly-over-skyline-skyscrapers-real-estate-landmarks-sunset-sun-flare-aerial-view)
Tokyo, Gangzhou, Shanghai, New York en Nederland? ‘s Werelds grootste metropolen, past Nederland in dit rijtje?
Vier sprekers laten op het Nationaal Geografisch en planologisch symposium zien wat zij denken van steden, Nederland en Nederland als stad. Het thema The Ever-changing Metropolis laat alle vier sprekers aan het woord vanuit een andere invalshoek. Martijn Duineveld trapte af met een controversieel verhaal over het samenleven van bevolkingsgroepen in een stad. Zef Hemel volgde met zijn betoog waarom de Haagse politiek Nederland lijkt te zien als één Metropool. In de workshops die volgden werd Amsterdam uitgelicht. Martin Bekker van Metropoolregio Amsterdam praatte over het verspreiden van de toeristendichtheid over de omliggende regio rond Amsterdam. Erik Heijmans praatte over organisatorische problemen van een compacte, complexe stad als Amsterdam op het gebied van duurzaamheid.
Bij controversieel denk je meteen aan Martijn Duineveld. Hij veroorzaakt verwarring in de zaal met zijn speech. In de stad wordt door veel mensen samengeleefd. De vraag is, leven mensen wel samen? Zijn er te veel verschillen tussen bevolkingsgroepen waardoor deze bevolkingsgroepen langs elkaar heen leven? Verschillen op het gebied van inkomensongelijkheid, opleidingsniveau en cultuur kunnen zorgen voor vervreemding tussen bevolkingsgroepen. Martijn stelt dat het voor toekomstige landschapsarchitecten en planners een opgave zou kunnen zijn om die bevolkingsgroepen zo subtiel mogelijk langs elkaar heen te laten bewegen, mogelijk gebruikmakend van Politics of Artifacts. Hij noemt daarbij inclusief en exclusief ontwerp. Bij inclusief ontwerp probeer je iedereen te laten deelnemen in het ontwerp, waarbij exclusief juist groepen buitensluit. Op het moment dat we een ontwerp inclusief laten zijn maar subtiel ‘de anderen’ buitensluiten, kunnen we een inclusieve bubbel maken. Vormen inclusieve bubbels in de toekomst de basis van het stedelijk ontwerp?
Afbeelding 2: Exclusief ontwerp (https://placemanagementandbranding.files.wordpress.com/2012/03/favela1.jpg)
Een metropool is een agglomeratie bestaande uit een centrale stad met omliggende stedelijke kernen. De metropool kan dus gezien worden als een conglomeraat van steden. Het kenmerk van een stad volgens Wirth (1938) is dat een stad relatief groot is, dat zij dichtbevolkt is en dat ze permanent huisvesting biedt voor sociaal heterogene individuen. Op het moment dat we het idee van de inclusieve bubbels aan zouden nemen, gaan we voor verdeeldheid in de stad. Dit zou homogeniteit van bewoners kunnen veroorzaken, dus kun je deze manier van samenleven dan nog wel stad noemen? Gaan metropolen tegen het idee van stad in doordat ze zo veel groepen mensen aantrekken dat uitsluiting onvermijdbaar is? Leidt een opeenhoping van mensen altijd tot conflicten? Is een ontwerper vervolgens verantwoordelijk voor het mijden van conflicten, ligt de oplossing voor dit soort conflicten in een inclusief of juist in een exclusief ontwerp?
Kunnen we Nederland zien als stad volgens de definitie dat een stad permanent huisvesting biedt voor sociaal heterogene individuen, relatief groot en dichtbevolkt is? Volgens Zef Hemel wonen overal in Nederland grote hoeveelheden mensen bij elkaar. De politiek heeft wel een idee hoe de Nederlandse metropool eruit zou moeten zien, dat doet het beleid van de afgelopen 30 jaar tenminste vermoeden. Zef Hemel liet ons aan de hand van Wie-is-de-Mol-achtige hints zien dat Nederland een metropool in wording is. De invoering van het rijkswegennet, de OV-chipkaart, de politiereorganisatie en de weergave van Nederland als Holland City deden vermoeden dat Nederland zou moeten meedoen in de rij van metropolen. Toch is Nederland als Metropool niet direct wenselijk. Deze ontwikkeling zou ervoor kunnen zorgen dat Nederland de slechtste metropool ter wereld wordt. We zouden de kleinste metropool ter wereld zijn, met het minste aantal mensen per vierkante kilometer, we zouden het heel slecht doen op het gebied van duurzaamheid en ons transport en vervoerssysteem moet beter. Als alle Nederlanders op de helft van de oppervlakte van Nederland zouden gaan wonen, zouden we het misschien beter doen.
Afbeelding 3: Nederland als Metropool in wording (http://www.nbtc.nl/en/homepage/holland-marketing/hollandcity.htm)
Martin Bekker, afgevaardigde van Metropoolregio Amsterdam, een informeel gemeentelijk samenwerkingsverband tussen 32 gemeenten, kwam vertellen over onder andere het Amsterdamse toeristenspreidingsbeleid, over Amsterdam Castle (bij ons beter bekend als het Muiderslot), Amsterdam Beach (oftewel Zandvoort aan zee). Toeristenspreidingsbeleid heeft economische voordelen voor de omliggende gemeenten. Door middel van convenanten worden doelen gesteld voor de Metropoolregio Amsterdam. Er is geen harde samenwerking, maar de gemeenten zijn wel financieel van elkaar afhankelijk om grootschalige projecten aan te pakken. De vraag die dan opkomt is: hoeveel invloed zou Amsterdam stiekem meer hebben dan kleine gemeenten door hun surplus aan geld, inwoners, toeristen, etc.? Kunnen we er met deze convenanten vanuit gaan dat de groene regio rond Amsterdam groen blijft? Hoe zorgen we ervoor dat ook de kleinere plaatsen zich gewaardeerd voelen zelfs als hun bezienswaardigheid Amsterdam gaat heten? Waar blijft het dorpse gevoel als er daadwerkelijk een toestroom van toeristen en inwoners komt die de stad ontvluchten?
Afbeelding 4: Metropoolregio Amsterdam (http://www.lelystadopportunities.com/nl/metropool-regio-amsterdam)
Als we samen met Erik Heijmans inzoomen op Amsterdam worden we ons bewust van afhankelijkheid. Het is heel moeilijk om duurzame ontwikkelingen te bevorderen zonder dat bepaalde componenten afhankelijk van elkaar raken. Dit liet Erik zien met onder andere dit voorbeeld. Als de restwarmte van een fabriek gebruikt wordt om een woonwijk te verwarmen, wordt energie in een woonwijk bespaard, maar de fabriek heeft dan geen reden meer om zijn energieverbruik te verlagen. De woonwijk wordt afhankelijk van de fabriek, maar is dit per se duurzaam op de lange termijn?
Vragen en stellingen over het leven in een metropool en de toekomst van Nederland als potentiële metropool, hebben ons hoofd gevuld met stof om na te denken. Hoe moeten wij als toekomstig landschapsarchitecten en ruimtelijk planners omgaan met de Ever-changing Metropolis? Is het mogelijk om ’s werelds slechtste Metropool in wording nog te redden? Hoe moet deze ingericht worden zodat wij er met zijn allen duurzamer in kunnen blijven leven?
Het symposium werd op vrijdag 17 februari georganiseerd door de studieverenigingen Genius Loci, Ibn Battuta, Mundus, Sarphati, V.U.G.S. Tijdens dit symposium stonden Nederland als metropool en de metropool in het algemeen centraal. Egbert van der Zee is in dit stuk niet vertegenwoordigd, omdat wij zijn workshop helaas hebben gemist. Hij was er wel en gaf een lezing over toerisme in Amsterdam in vergelijking met Venetië.
februari 27, 2017