Column by Rudi van Etteger.
Tijdens het ECLAS-congres in Porto in het najaar van 2014 was Tom Armour van Ove Arup een van de keynote speakers. Hij vertelde over zijn bemoeienissen met het ontwerp van het park rondom de olympische spelen van Londen. Tijdens zijn verhaal zei hij meermalen “…about aesthetics, we know how to do that”. Zijn pleidooi was vooral het vertalen van de voordelen van groen in de stad naar technisch functionele termen over luchtzuivering, wateropvang etc.. Gegeven de context van zijn werk in een groot ingenieursbureau vol technische ontwerpers begrijpelijk. Maar bij zijn opmerking over aesthetics zat ik toch met mijn hoofd te schudden. Want volgens mij weten we maar heel weinig over de beleving van landschappen en hoe je er voor zorgt dat mensen een aangename ervaring opdoen in het landschap. Veel onderzoek baseert zich op een methode van fotovergelijking, die volgens mij meer zegt over de foto’s dan over de landschappen die daarop afgebeeld worden. Het is zowel mogelijk een mooie foto van een lelijk landschap te maken, als andersom. Het landschap in zijn complete multi-sensorische verschijningsvorm is een lastig en wispelturig studieobject. Aan het eind van mijn eigen verhaal over de visuele bias in de beschrijvingen van de projecten in de LAE-boeken, vroeg ik aan de onderzoekers en docenten in de zaal wie er onlangs nog een goed boek over esthetiek had gelezen. Geen van de aanwezigen durfde zijn hand in de lucht te steken.
Tot zover het slechte nieuws. Hoewel met enige vertraging vordert het werk aan mijn promotie onderzoek naar de esthetische beoordeling van ontworpen landschappen. Omdat de contouren wel zichtbaar worden, ben ik inmiddels ook in staat om onderzoeksprojecten voor afstudeerders op te zetten, waarin we wel op systematische wijze onderzoek doen naar de beleving van het landschap. Begonnen met het werk van Inge Kersten en Jorrit Noordhuizen die al enkele geluidscollages aanboden bij de photoshop beelden van hun ontwerpen, bouwen we langzaam aan een groep afstudeerprojecten die kijken naar de beleving van landschappen en daar mee ontwerpen. Het werk van Emilia Zemlak biedt een beeld van onderzoek naar een Pools rivierenlandschap. Het werk van Tesse Bijlsma geeft een beeld van ontwerpen van Herbert Dreiseitl. Zijn grote afstudeerwerk over een stedelijke binnenruimte in Amsterdam biedt ook een ontwerp op basis van een uitgebreide inventarisatie van stedelijk ruimte in Amsterdam. Het werk van Francis Schaeffer geeft ons een beeld van het landschap van de fietser tussen Ede en Arnhem. Het project van Naiara Valcarlos droomt over een nieuw landschap op Schouwen-Duiveland.
MSc thesisprojecten
We krijgen langzaam een methode in de vingers waarbij we op systematische wijze onderzoek kunnen doen naar de beleving van landschap die ook werkelijk aanknopingspunten biedt voor het ontwerp. Niet dat we eerder opgebouwd analytisch instrumentarium als de lagenbenadering weg moeten doen, maar het fenomenologisch veldwerk vult aan. Het brengt ons terug bij de beleving van het landschap: niet alleen vanuit de ruimte over de grote verbanden, maar ook met twee voeten op de grond. Het motto van de onbewaakte Engelse spoorwegovergang: Stop, Look and Listen! Is daarbij een goede start, maar dan zijn er nog meer zintuigen te gaan…
Stop, Look, Listen
december 18, 2014