Column door Marleen Buizer.
Er is in principe niks mis met concepten. Hoe kán er iets mis mee zijn – het zijn ‘maar’ verwijzingen, zoals ieder woord. Sommige concepten zijn overdonderend in hun werking – neem duurzame ontwikkeling, dat houdt het al decennia lang vol en mobiliseert jan en alleman om duurzaamheid te omarmen.
Al staat het concept duurzaamheid ook ter discussie. Want staat het niet vooral in dienst van economische groei zonder dat het werkelijk en grondig natuur, milieu en de kwetsbare mens centraal stelt?
Het is altijd riskant een concept te omarmen – voordat je het weet is het alweer uit de mode (of zóóóó 2017, zoals de dochter van een vriendin laatst tegen me zei). ‘Circulaire economie’ is nog wel hip, maar in sommige gebieden moet je er al niet meer mee aankomen. Tegenwoordig is alles een ‘ecosysteem’ (ook onze universiteit!), de living labs vliegen je om de oren, en we zijn ‘smart’ in vele opzichten. Ecosysteemdiensten blijven al een tijdje hangen, vooral als ze ‘evidence-based’ zijn. Transitiecampussen, daar kunnen we al helemaal niet omheen.
Niks mis mee, blijkbaar zijn we in beleid en wetenschap – waar die concepten vooral rondwaren – zoekende naar beter en verwachten we veel van de constante taalkundige vernieuwing. Van mij krijgt ‘lokhipster’ trouwens de hoofdprijs – verwijzend naar de ‘place-making’ die plekken aantrekkelijk moet maken als voorbode voor ‘gentrificatie’.
Wel problematisch is het als concepten klakkeloos worden overgenomen en een schijnbaar eigen leven gaan leiden zonder dat ze nog kritisch onder de loep worden genomen. Een concept heeft bijna altijd iets te verbergen, en het is aan ons daar de geschiedenis van te onderzoeken, het netwerk van mensen instituties en regels waarin het gevat is bloot te leggen, en misschien nog het belangrijkste: de effecten helder te krijgen. Voor wie en wat is het goed, en wie en wat verdrukt het? Pas dan kan het debat aangegaan worden over waarom dat wel of niet wenselijk is. Concepten, ze lijken zo onschuldig, maar zijn het nooit! Blijf dus kritisch, reflecteer, wik en weeg desnoods, onthul of ontmasker ze!
mei 2, 2018