Article by Rosanne Schrijver and Cor Simon Foto’s: Rosanne Schrijver, tekening: Cor Simon Tijdens een bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger werd ons op 2 april de toekomst van duurzame landschappen in een metropolitane context voorgeschoteld. Zijn de planners hierin geslaagd?
Gastheer Joks Janssen heeft een groep experts verzameld met diverse sprekers onder het motto ‘kennis ontstaat in het gesprek’, deze bijeenkomst was dan ook georganiseerd om het gesprek tussen de wetenschap en de praktijk plaats te laten vinden.
Arnold van der Valk laat ons meereizen in de tijd tussen 1990 en 2015: 25 jaar reflectie op de zoektocht naar de ‘heilige graal’ van de ruimtelijke planning in Wageningen. Hij vertelt hoe er een fusie is ontstaan van cultuurtechniek en planologie. En hoe het maatschappelijk-fysieke organisatiemodel van Kleefman en de Wageningse lagenbenadering van Kerkstra de relatie tussen mens en landschap beter begrijpbaar hebben gemaakt en daarmee de Wageningse traditie heeft beïnvloed. Daarbij eindigt hij met een 6-tal thema’s/vraagstukken waarmee de landschapsplanning zich bezighoudt, namelijk:
1. regionale transitie en burgerparticipatie 2. risico’s van technologie en duurzame planning 3. ecologische netwerken en groene diensten 4. planning van duurzame voedselketens 5. watersystemen en klimaatverandering 6. cultureel erfgoed
Vanuit de praktijk blijken er naast deze thema’s nog enkele vraagstukken toegevoegd te kunnen worden, zoals de impact van energietransitie op het landschap, de impact van grijze infrastructuur op het landschap, de politieke discussie en internationale samenwerking en uitbreiding. De opgaven worden complexer. Nederland bestaat niet meer uit een ruraal gebied met hier en daar een stadje, maar is één grote dunbevolkte stad geworden (een metropool) is de conclusie vanuit de zaal. Daarin zijn alle problemen en belangen met elkaar verweven; iets wat niet stilstaat, maar doorgaat in de tijd. Daarbinnen is planning een belangrijk zoekinstrument.
Marleen Buizer (docent ruimtelijke planning aan de Wageningen UR) legt uit dat dit zoekinstrument van de planning niet wetenschappelijk vastgelegd is. Maar dat het eerder richting zoeken is, of eigenlijk richtingen, vanwege de diverse onzekerheden die bij het vak komen kijken. Daarmee eindigt ze met een 5-tal invalshoeken in het onderwijs: planning die rekening houdt met de diversiteit aan waarden van verschillende gebruikers, met de eigenaardigheden van plekken, met macht en regels, die creativiteit stimuleert, en waarin tot slot zelfreflectie belangrijk is.
Judith Westerink (onderzoeker bij Alterra Wageningen UR) vraagt zich af of een participerende overheid geen democratisch drama wordt. Ze haalt het voorbeeld aan van Brainport Eindhoven en Parkstad Limburg. Het is nog maar de vraag in hoeverre in de regionale strategievorming het democratisch aspect aan de orde komt. In Brainport Eindhoven heerst er volgens haar een ernstig democratisch tekort door de afwezigheid van burgers, maar dominantie van het bedrijfsleven. Kritisch merkt ze op dat dit een zorg is voor veel steden.
Paul Opdam (landschapsecoloog bij Alterra Wageningen UR) komt met een nieuw recept voor de planning: het ecologisch-sociaal netwerk model. Dit model laat goed de samenhang zien tussen de landschapsdiensten van ecologische netwerken en de landschapsinterventies die ontstaan vanwege sociale netwerken. Het gaat erom dat boeren en betrokken partijen moeten samenwerken als sociaal netwerk om het landschap te laten functioneren en daar de voordelen uit te halen. De rol van de planner is het selecteren van het juiste netwerk en het organiseren van workshops met de diverse belangengroepen.
Na een diversiteit aan recepten door de experts, komen in de discussie ook Tom Bossink (provincie Noord-Holland), Willeke Geurts (MSc student Planning) en Gerrit Jan Carsjens (assistent Professor Planning) aan het woord. Zij proberen een antwoord te vinden op de vraag: ‘Wat is de relatie tussen de kennis van de wetenschap en handelen uit de praktijk?’ Belangrijke conclusie uit de praktijk blijkt te zijn dat deze kennis up-to-date en op orde moet zijn. Bovendien denken ze in beelden en verhalen (red. niet in wetenschappelijke termen). Tom Bossink komt opvallend genoeg wel met vragen uit de praktijk die aardig lijken aan te sluiten bij wat er binnen de universiteit gepredikt wordt, zoals de voedselproblematiek, klimaatverandering, energietransitie en burger-politiek vraagstukken. Hij wijst erop dat planningsprocessen en innovatie heel hard gaan, maar dat de praktijk achterloopt, zoals het gebruik van ouderwets statisch digitaal materiaal. Soms wordt er gedacht dat planning een foto is, maar het is een film.
Uiteindelijk kwam hij met 2 hoofdpunten om het gerecht efficiënter te maken: 1. verbinden 2. baken van kennis (bijv.: universiteiten) Gerrit Jan Carsjens kwam met een derde 3. Verhalen voor de toekomst
Zo lijken ze het toch eens te zijn met het uiteindelijke menu. Toch is het nog maar de vraag of wetenschap en praktijk op deze manier echt vermengd wordt. Ten eerste is zo’n bijeenkomst daar te kort voor en liggen praktijk (Randstad) en wetenschap (Wageningen) fysiek te gescheiden van elkaar en ten tweede leek er toch te weinig een ‘verhitte’ discussie op gang gebracht te worden. Gaan wetenschapper en zakenman straks niet gewoon weer hun eigen weg naar huis om hun dagelijkse vertrouwde potje te koken? De wetenschapper met het maken van abstracte recepten die theoretisch wel kloppen maar die praktisch in de prullenmand belanden. En de zakenman die zich blind staart op het meest winstgevende recept, maar die niet de juiste ingrediënten bezit voor een duurzaam en gevarieerd metropolitaans landschapsmenu.
Wij moedigen aan onze kennis vaker te verbinden met verhalen uit de praktijk, zodat ons recept constant up-to-date is. De start van het verbinden kan volgens ons goed beginnen op de plek waar de studenten gevestigd zijn: juist hier in Wageningen. Studenten zijn tenslotte de toekomstige planners van ons metropolitane landschap.
april 16, 2015
Comments