Article by Cor Simon Waarom zijn er niet meer Wageningse landschapsarchitecten vraag ik me af. Er komen toch wel sprekers van kaliber, die in drie woensdagavonden in Pakhuis de Zwijger de essentiële ingrediënten van ons landschap belichten: herinnering, verandering en bezieling. Nou ja, wat ze precies met bezieling bedoelen moet ik nog maar afwachten. Landschap & Herinnering
Aan de hand van zijn boek ‘Dit is mijn hof’ vertelt Chris de Stoop zijn emotionele verhaal hoe het oude boerenland in de Hedwigepolder moet wijken voor nieuwe natuurgebieden. “Kunt u het straks zich nog herinneren: de welgevormde koe, een oude schuur, de vette polders? Ik ben nog zo’n inboorling uit de verre polders. Maar binnenkort, mensen, zijn ook wij verjaagd en verdwenen. Door de zondvloed van maatregelen zijn wij een bedreigde soort geworden. Nu hebben de nederzettingen uit het boerentijdperk plaatsgemaakt voor de bruin-gestreepte pad, want ja, in de natuur is geen plaats voor de mens.” Hij betoogt dat de boer al duizenden jaren samenleeft met de natuur maar dat deze waarde nu verloren gaat in industrie en natuurvervalsing. Het landschap is een herinneringsmachine, aldus cultuurhistoricus Jan Kolen. We nemen patronen, sporen en ruïnes als uitgangspunt voor de ruimtelijke inrichting. Het is van belang voor ons besef van ontwikkeling en oriëntatie. Maar de veranderingen gaan tegenwoordig zo snel. De vrees bestaat dat het landschap zijn herinnering en oriëntatie vermogen verliest. We hebben tenslotte een sterke behoefte aan verankering in het landschap. Er is vraag naar creatieve ontwerp-oplossingen!
Landschap & Verandering Als André Kuipers in zijn kleine capsule in de ruimte zweeft blikt hij eens op terug op moeder aarde. Die blik zorgt ervoor dat hij zich spontaan inschrijft als ambassadeur van de aarde. Hij laat met prachtige beelden en filmpjes de wonderlijke schoonheid van onze wereld zien, maar ook hoe enorm de impact van de mens is. Vliegtuigen die lokaal de wolkenluchten beïnvloeden. Een oceaan vol met lichtjes, vissersboten, die de oceanen leegscheppen. Bossen die worden verzwolgen door monoculturen. Een enorm stedelijk netwerk die bijna oogverblindend helder afsteekt in de nacht. We kunnen ons in de toekomst misschien wel op de maan, venus of mars koloniseren, maar dan moeten we 200.000 mensen per dag daar naar toe te laten vliegen om het een beetje in balans te houden. “Waarom willen we toch naar plekken waar we niet voor gemaakt zijn, terwijl we onze eigen planeet langzaam de afgrond in helpen?” Zonde.
Landschapsarchitect Adriaan Geuze bedient zijn perspectief deze keer vanuit een tijdsmachine, terug naar de oorsprong van Nederland. Nederland is ontstaan uit een constante strijd met de zee, polderen. Het zit in onze genen. “Die polders van Nederland met haar water-regulerende slootjes is werelderfgoed, dat was het toppunt van innovatie. Ze zijn het meest begeerde stukje grond op aarde vanwege haar vruchtbare klei. Er staat gewoon zoveel gras dat de koeien geen raad weten hoe ze dat allemaal op kunnen krijgen. Je wordt verpletterd door de mathematische schoonheid en gecompliceerde mozaïek, maar ook het gewone. De gekamde klei, die unieke wolkenluchten en de horizon door de benen van de koeien. Vastgelegd door onze schilders zoals Rembrandt, Vermeer, Van Gogh en Mondriaan, de trots van Nederland”. Wat gebeurt er tenslotte? Onze slecht geïnformeerde wethouders en behekste grootse bedrijven denderen het landschap vol met lelijke gebouwen, snelwegreclames en gerecyclede plastic bankjes.
v.l.n.r: Chris de Stoop, Jan Kolen, André Kuipers, Adriaan Geuze, Frans Lanting, Arita Baaijens Landschap & Bezieling
Misschien wel ‘s werelds beroemdste natuurfotograaf, Frans Lanting, liet niet persé zijn mooiste plaatjes zien die avond. Daar gaat het ook niet zozeer om, zegt hij; “wat ik wil laten zien is vitaliteit, kracht, verandering. Toen mijn vader doodging, was fotografie de manier om mijn emoties te kanaliseren. Ik maakte foto’s van een aangereden duif, een ontzielde aap.” Toen hij in Madagaskar was werd zijn beeld veranderd van de natuur. De lokale bewoners gebruiken het landschap als supermarkt, de paadjes als snelweg. Wat hij wil laten zien (met zijn beelden) is dat we in een hele bijzondere tijd leven, maar we verliezen ook veel. Als fotograaf ontdek je plekken. Er ontstaat dan intimiteit en verwantschap. Je wordt ermee bezield en uiteindelijk wil je het beschermen!
Arita Baaijens is ontdekkingsreiziger en schrijfster. De eerste vijf minuten van haar toch al beperkte tijd, laat ze ons luisteren naar het zuchten en fluiten van de wind in bergen. “Hoor je de geesten, vraagt ze?”. In 2007 ging ze naar het Altaj gebergte, daar bidden de mensen voor heilige bergen. “Die stoere knakkers zeggen dat het niet pluis is in de rivier… en dat er geesten zitten in de bergen. Hoe kan het nou dat het hele volk dingen ziet die ik niet zie? Wie hebben er nou gelijk, zij of de wetenschappers? Vertelt de wetenschap niet slechts één model van de werkelijkheid? Dus in plaats van rationeel na te denken heb ik in me blootje door de rivieren gedanst en met de vogels gezongen.” Plotseling begreep ze het. Alles leeft en beweegt. Alles ademt, de rivieren worden geboren. “Hoe kon ik denken dat het niet bezield is?”
Conclusie Als er één ding is dat bij alle sprekers terugkomt dan is het wel de grote betekenis van ons landschap. Maar we bouwen het vol, willen liever naar mars, of staan niet meer stil bij haar schoonheid. Mocht je er niet geweest zijn, dan zullen deze drie perspectieven (de drieluik) op het landschap je wellicht meer betekenis voor het landschap geven: 1. Welke sporen van het verleden zijn er te zien? (en hoe behouden we die?) 2. Wat is er sindsdien in het landschap veranderd? (en hoe zetten we deze verandering voort?) 3. Wat voelen je zintuigen van de ‘geest’ van de plek? (en hoe kunnen we deze ‘zichtbaar’ maken?)
juni 22, 2016
Comments