_BOEKRECENSIE_ door Lars Uphus
“Steden zijn als gewortelde bomen: je kan de stronk afhakken, maar zolang er wortels in de grond steken, komen er steeds weer nieuwe scheuten uit”. Met deze quote van Honoré Rottier start het boek “De gewortelde stad”. Deze quote in combinatie met ondertitel – Europese hoofdsteden en hun verbinding met het landschap – maken nieuwsgierig naar de vraag waarom steden juist op plekken zijn gesitueerd waar ze geworteld zijn, wat hun interacties met het landschap zijn, wat de verschillen tussen de verschillende Europese hoofdsteden zijn in hun relatie met het landschap en vooral hoe het dan komt dat er in verschillende tijden toch steeds weer nieuwe scheuten uit de grond komen, ook al is de stronk afgehakt.
Sommige van deze vragen worden in het tweetalige boek (zowel Engels als Nederlands) beter beantwoord dan andere. In het tweeledige boek wordt in het eerste deel eerst een geschiedenis gegeven van steden die op zijn gekomen en onder zijn gegaan en daarna hoe in Europa steden zich door verschillende stedelijke transities ontwikkeld hebben. In het laatste hoofdstuk van het eerste deel worden vervolgens de huidige vraagstukken als klimaatverandering, drinkwatervoorziening en voedselzekerheid gekoppeld aan deze steden en het ‘nieuwe landschap’ en hoe deze daarmee omgaan.
Hoewel in het eerste deel van het boek de steden al veelvuldig als voorbeeld genomen zijn om de veranderende relatie tussen stad en landschap uit te leggen, volgt in het tweede deel een afzonderlijke beschrijving voor 30 verschillende hoofdsteden. Dit deel hadden de editors van het boek net zo goed weg kunnen laten. De informatie die gegeven wordt is louter beschrijvend en had net zo goed in de reisgids van lonely planet kunnen staan. De relatie tussen deze specifieke steden en hun landschap wordt in ieder geval niet verduidelijkt. Althans, er wordt wel beschreven hoe de stad gesitueerd is in het landschap, waar de voedsel- en energiebronnen voor de stad vandaan komen, maar het locatie-specifieke ‘waarom’ mist. De bijgevoegde kaarten zijn fraai en eenvoudig weergegeven, maar geven jammer genoeg alleen informatie over topografie en afstand tot water, zoals te zien is op bijgevoegde kaart van Athene. Bedenkelijk is ook de keuze van informatievoorziening. De bladzijde van Parijs sluit bijvoorbeeld af met de zin “Aan het eind van de twintigste eeuw bleken de verwaarloosde buitenwijken een bron van sociale onlust”, waarbij je je kunt afvragen hoeveel dit te maken heeft met de relatie stad-landschap. Wat ten slotte slordig is, is dat er enkele foutjes in staan. Zo staat er onder een afbeelding van Budapest, hoofdstad van Hongarije, “Bucharest, Romenia”; bovendien een spellingsfout.
De stelling die in de inleiding echter opgeworpen is, “als de planeet compleet is verstedelijkt, dan zijn steden op de planeet compleet verlandschappelijkt.”, is een interessante. In het eerste deel van het boek wordt dan ook uitgelegd hoe – met verschillende steden als voorbeeld – de relatie tussen steden en hun omringende landschap is veranderd. Hoewel reistijden zijn verkort, zijn “psychologische scheidingen tussen stad en landschap” groter geworden. De wereld is één groot complex en van elkaar afhankelijk stedelijk landschap geworden. In het boek wordt uitgelegd hoe dit “complexe stedelijke landschap” kwetsbaarder is geworden voor de problemen van de 21ste eeuw die in de inleiding opgeworpen worden. Maar ook hedendaagse creatieve oplossingen worden besproken. Oplossingen om opnieuw “de problematisch geworden relatie tussen stad en landschap te herstellen”. Ten slotte worden er ook nieuwe vragen opgeroepen die de lezer aan het denken zetten.
Al met al is het oordeel over het boek dus net zo tweeledig als het boek zelf. In deel één worden interessante vragen opgeworpen die aan de hand van illustratieve voorbeelden van (Europese) steden beantwoord worden. De dynamiek en verandering in tijd en ruimte tussen stad en landschap wordt op een heldere manier aan het licht gebracht en bediscussieerd. Dit deel is dan ook aan te raden aan zowel wetenschappers, beleidsmakers als geïnteresseerde burgers, zoals op de achterkant vermeld wordt. Het tweede deel daarentegen, bestaande uit de steden zelf, voegt – naast een beschrijvend overzicht van dertig Europese steden – niet heel veel meer toe. Een gemiste kans.
De gewortelde stad Europese hoofdsteden en hun verbinding met het landschap Wim Timmermans, Martin Woestenburg, Hester Annema, Jos Jonkhof, Mario Shllaku, Silvi Yano Blauwdruk, Wageningen (2015) ISBN 978-90-7527-193-5 Nederlandstalig/Engelstalig Prijs €20,00 200 p.