Column by Pim Lucassen.
In het kader van mijn afstudeerproject liep ik in oktober en november van 2014 de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela. Het doel van dit afstudeerproject is om ontwerpprincipes voor pelgrimslandschappen te ontwikkelen als een middel om het veranderende karakter (lees: secularisering) van de Westerse spiritualiteit te faciliteren. Een verkenning van de connectie tussen het mentale- en fysieke landschap van de archetypische pelgrimstocht naar het graf van Sint Jacob; de Camino de Santiago, staat hierbij centraal. Deze insteek maakt het noodzakelijk om het landschap vanuit de ogen van de pelgrim te ervaren en dus ook daadwerkelijk deel te nemen aan het ritueel. Om mijn persoonlijke ervaring (lees: mentaal landschap) als pelgrim te documenteren heb ik gedurende de tocht een dagboek bijgehouden. In deze column geef ik een kleine inkijk in een dag op mijn Camino.
10 November, Frómista, 215 km
In de vroege ochtend mist trok ik vanuit het slaperige dorp het platteland in. Gedachten over de nederigheid van de wandelaar in het landschap speelden door mijn hoofd, het wandelen maakt je bewust van de schaal van alles om je heen. Het lijkt wel of je meer respect krijgt voor wat je ziet omdat je in tegenstelling tot de auto of het vliegtuig niet omhuld bent door metalen schild maar direct in contact staat met de ruimte.
Omhuld was ik vandaag door de mist. Als een zwevende kamer om me heen bewoog de mistbank met me mee en maakte mijn waarnemingen meer selectief en bijzonder. Mysterieus verrassend werden zelfs de meest banale dingen als een plotseling oplichtende steilrand in een willekeurige akker. Bergop gaf de mist een ander perspectief aan de klim, als ware het een vertraging van tijd. De klim leek uitzichtloos lang, maar de Camino was gul en gaf mij, de pelgrim, een beloning voor de beklimming in de vorm van een bankje. De Camino werkt als een ketting van kleine beloningen, prijzen die je oppikt langs de route, zowel materiële als immateriële beloningen. Een simpel houten bankje of het doorbreken van de zon na een lange mistige dag maakt de zware beklimming soms meer dan waard. De klim bleek dus niet voor niets geweest, dat sterkte de geest en gaf me een energie-boost. De lange slingerende wegen werkten als een soort voetsnelweg. Het tempo zat er goed in, maar mijn gedachten waren zo beperkt als het zicht om me heen. Later toen het opklaarde kon ik ongedwongener denken, ondanks het kaarsrechte pad voor me. Het constante schrapende geluid dat mijn schoenen en stok in de grond veroorzaakten werkte als een soort trance. Je lijkt dingen te horen en te zien die er niet zijn, of toch wel? Het duurde even nadat ik de vogel had gezien na minutenlang zijn gezang te hebben gehoord. Worden je zintuigen versterkt of juist verzwakt?
Het pad langs het kanaal was een persoonlijk hoogtepunt van vandaag. Ik waande me zowaar vijf kilometer lang in west-Nederland. Het water lag zelfs hoger dan het land! De aardekleuren maakten het plaatje af, wat een mooie kleuren kan de herfst toch produceren. De herfst weet net die balans te slaan tussen koele, grauwe aardekleuren en felle uitspattingen als kleurige lichtjes in een kerstboom. De frisse scherpte van de lucht houdt je alert en oplettend.
Het solitaire lopen vandaag zorgde ervoor dat ik in alle rust mijn taken kon uitvoeren. De vele foto’s leken nog een warboel maar ’s avonds ontvouwden zich toch kleine verbanden. De Camino als een analogie van de snelweg, met haar eigen voorzieningen en leefwereld?
De Camino
De Camino hoeft niet veel doen om een soort romantisch reizigersgevoel in mij op te wekken. Het Spaanse landschap lijkt in sommige gevallen zo in verval, oftewel mooie verwaarlozing, dat ik me afvraag of het überhaupt wel mogelijk is om een dergelijk Camino-effect in Nederland op te wekken. Een lijkkist met een apostel is natuurlijk moeilijk te creëren maar in de moderne massacultuur zijn er zat symbolen aanwezig die eenzelfde tijdloze betekenis kunnen hebben voor mensen, daar hoef je niet diep voor te graven. Kortom, de symbolen bestaan, de paden liggen er en het landschap is er altijd al geweest. Het is een rekensom, maar geen logische. De oplossing heb ik nog niet gevonden.
februari 20, 2015
Comments