Goryōkaku - Verwesterlijking met een Oosters sausje

Article by Gerben Hartgerink.

AFBEELDING 1: Goryokaku in stedelijk weefsel (http://www.thousandwonders.net/Gory%C5%8Dkaku)

In hartje Hakodate, Japan, is een prachtig stervormig park te bezichtigen. Dit park was oorspronkelijk een sterfort; deze manier van fortificeren is typisch Europees. De vorm voelt meteen out of place midden in de stad. Park Goryōkaku bevindt zich in een sterk stedelijk landschap, doet dit afbreuk aan de plek? Of vormt het een toevluchtsoort uit de stad? Hoewel de stervorm allereerst out of place lijkt, kan men zien dat de Japanners er duidelijk hun eigen draai aan gegeven hebben.

AFBEELDING 2: Trace Itallienne in de vorm van Sterfort Palmnova (http://anthonyquigley.com/palmanova-italy/)

Deze fortificatiestructuren zijn vooral te vinden in landen als Italië, waar zij haar oorsprong vond, Frankrijk maar ook in Nederland (Willemstad en Naarden bijvoorbeeld). Daarnaast doet het denken aan de forten gelegen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die ook recentelijk een herinrichting hebben gekregen. Sterforten zijn gebouwd ter vervanging van de middeleeuwse forten, die niet tegen buskruit bestemd waren. Deze fortificaties staan bekend als de trace Itallienne (vanwege hun Italiaanse origine) en deden hun intrede na de komst van het buskruit naar Europa in de 13e eeuw (Sparavigna, 2015).

De ‘trace Itallienne’ was echter niet perfect. Sebastian Prestre de Vauban (1633-1707), Frans militair ingenieur onder koning Lodewijk XIV wist deze manier van fortificeren te verbeteren en staat door zijn bouwwerken nog steeds hoog in het vaandel in de Franse geschiedenis (Johnston, 2003). Wat uniek is voor een militair ingenieur.

Honderdduizenden Franse burgers leven letterlijk in, op of tussen constructies ontworpen door Vauban. Zijn beroemdheid had nog grotere hoogten kunnen bereiken, had Vauban toestemming gekregen om ook de verdedigingswerken in Parijs te ontwerpen. Toch mag men concluderen dat Vauban meer landschappen heeft gemarkeerd met zijn verdedigingswerken dan enig Fransman ervoor en erna (Johnston, 2003). Ian Hogg, historicus, suggereerde dat Vauban meer dan 160 plaatsen heeft gebouwd of heringericht. Dit is ook waarom Halevy, een van zijn biografen schreef: “Nul homme n’a davantage marqué le sol de sa patrie” of “geen enkel mens heeft de grond van zijn land meer gemarkeerd”.

In 1864 werd Goryōkaku Fort opgericht om het bestuur van Hokadote te huisvesten. Vanuit hier zouden (buitenlandse) zaken met betrekking tot de haven van Hakodate geregeld worden. Deze haven werd 1859 geopend voor de internationale handel, daarnaast bood het fort bescherming tegen een potentiele invasie door de Russische vloot in de Straat Tsugaru.

Goryōkaku was ontworpen door Takeda Ayasaburō (1827-1880), een Japans wetenschapper op het gebied van Europese wetenschappen en vormde het eerste Westerse fort op Japanse bodem en was gebaseerd op de plannen van Sebastian Prestre de Vauban. Naast Europese wetenschappen studeerde Ayasaburō de taal Nederlands. Nu is natuurlijk de vraag die meteen oproept, hoe komt het dat een student Nederlands de taak krijgt een fort te ontwerpen in plaats van architecten? Het is namelijk zo dat de meeste moderne wetenschappen in Japan geïntroduceerd zijn door Nederlandse boeken, aangezien Nederland voor lange tijd als enige commerciële handel mocht drijven met Japan via het eiland Dejima. Dit leidde ook tot veel kennisuitwisseling, wat eenvoudiger werd toen het importverbod op boeken werd ingeperkt. Onder deze boeken viel ook het boek ‘Handleiding tot de kennis van den Festingbouw’ waarin de ideeën van Vauban tot in detail waren uitgewerkt, daarnaast stonden er ook de werken van de Nederlandse technoloog Coehoorn in verwerkt (Tumatsuri, 2006). Daarnaast zijn er ook Nederlandse invloeden verwerkt in het fort. De grachten van Vaubans sterforten zijn meestal niet gevuld met water. Goryōkaku wel.

AFBEELDING 3: Kameda Kasteel na restauratie in 2010 (http://aichaobang.blogspot.nl/2012/09/7-hakodate-beginnings-and-ends.html)

Haar historische bekendheid heeft Goryokaku te danken aan haar functie als de plaats waar de laatste slag van de laatste burgeroorlog ‘Boshin War’ (Goryokaku geen tatakai). Dit vond plaats tijdens de Meiji-restauratie, een groep van 3.000 mensen loyaal aan het oude regime verschansten zich in het fort en verzetten zich tegen de nieuwe Meiji regering (Hardacre, 1991). In de daaropvolgende zes maanden durende belegering hield het fort stand tegen een leger van meer dan 8.000 man. Na deze zes maanden heeft het fort zich echter wel moeten overgeven. Goryōkaku kreeg te maken met sterke veranderingen na haar verlies in de oorlog, kasteel Kameda, het magistratenbureau, werd gesloopt in 1871. Vredevollere tijden kwamen, maar toch werd er een nieuw fort gebouwd boven op berg Hakodate. Goryōkaku bleef mensen aantrekken door de markante verschijning die zij vormt in het landschap (Irish, 2009). Kasteel Kameda is gerestaureerd in 2010 en vormt een mooi aanvulling van het park, waarin haar link met het verleden hersteld wordt.

In 1914 werd zij uiteindelijk officieel geopend als park voor mensen in de stad en daarbuiten. De Japanese Cultural Heritage consultancy was verantwoordelijk voor de herinrichting van het park (Japan Cultural Heritage Consultancy, 2017), hun moto luidt als volgt: “私たち文化財保存計画協会は、過去から受け継ぐ文化遺産を、確かな保存技術で未来へ継承します” ( = Onze Cultural Heritage consultancy, wil het mogelijk maken de geërfde culturele erfgoed van het verleden, als erfenis aan de toekomst doorgeven met een betrouwbare conservatie-technologie.) Daarom was bij de herinrichting van Goryōkaku het grootste vereiste dat de stervorm intact zou blijven. Dit was de insteek voor de herinrichting van het park.

De aanwezigheid van het park door haar geschiedenis als fortificatie staat sterk gegrafeerd in het landschap en is hierbij een vereeuwiging van de historie van Hakodate die vanaf grote hoogte goed te zien is. Dit is ook waarom de Japan Culltural Heritage consultancy grote waarde hecht aan de behoud van het park, vanwege haar grote waarde in de geschiedenis van Japan als laatste punt in de Boshin-oorlog.

AFBEELDING 4: Lente in Goryokaku (http://lipikazuo.blogspot.nl/2009/09/goryokaku-park.html)

In de lente wordt het park het meest bezocht en dit is natuurlijk niet verwonderlijk. Het park is namelijk bezaaid met Yoshino kersenbomen wat een adembenemend lentebeeld veroorzaakt. Wanneer alle 1600 bomen in bloei zijn zorgt dit voor het meest spectaculaire beeld. Speciaal voor dit moment worden er barbecues georganiseerd, genaamd de jingisukan barbecue. De kersenbloesem vormt een piekmoment in het bezoekersaantal van Goryōkaku. Het is zelfs zo dat Goryokaku een van de bekendste kersenbloesemspots vormt in Japan (Cherry Blossoms, 2017). Dit seizoen spektakel wordt in Japan Hanami genoemd, het bewonderen van Kersenbloesems vormt dus een belangrijk element in de Japanse cultuur. Een ander concept uit de Japanse landschapsarchitectuur is de zoektocht naar de harmonie tussen mens en natuur (Rogers, 2001). Door de rijke bosachtige structuren waarin de kersenbomen zijn geordend waardoor het contact tussen de mens (het sterfort) en de natuur weer wordt opgezocht. De kersenbomen zelf zorgen ook voor perfecte integratie in de Japanse cultuur. Omdat zij een van de belangrijkste spots van Hanami vormt in Japan.

AFBEELDING 5: Goryakuku Tower (http://www.great-towers.com/wp-content/uploads/2014/08/goryokaku-pic-3-1024×680.jpg)

De bouw van Goryōkaku Tower zorgt voor een prachtig uitzicht over de stervorm van het fort, deze vorm is namelijk beter te beleven vanuit grote hoogte. Wel kan beargumenteerd worden dat de toren qua architectuur niet bij de gebouwen in het park passen. Hier sluit ik mij echter niet bij aan; de toren staat namelijk buiten de stervorm, tegen de woonwijken aan en staat daarom buiten het fort. Dit is ook het doel van de toren het sterfort vanuit een vogelvluchtperspectief bewonderen. In de torenvorm, zit de vijfhoek en de vijfpuntige ster verwerkt, wat de twee door hun authenticiteit in vormgeving alsnog verbindt.

Het park met de bijbehorende uitkijktoren vormt het kenmerkende beeld voor de stad Hakodate. In dit opzicht is het park zeer geslaagd als het een toonbeeld vormt voor de stad. Dit heeft echter ook mee te maken met het feit dat er naast het fort niet zo veel te doen is in Hakodate. Toeristen komen gelukkig wel vanuit heel Japan, en ver daarbuiten om de kersenbloei mee te maken. Daarnaast zijn er ook verscheidene activiteiten te verrichten in het park zoals het varen in de grachten en de verscheidene festivals die georganiseerd worden. Daarnaast zijn er ook nog twee musea om te bezoeken, een in de uitkijktoren en een in het gereconstrueerde kasteel Kameda.

AFBEELDING 6: Kersenbloesem door het park (http://www.seejapan.co.uk/Libraries/Images/Goryokaku-newsletter-size_1.sflb.ashx)

De herinrichting van fort Goryōkaku zie ik als zeer geslaagd. Japanse idealen zijn gecombineerd met het Westerse Sterfort wat een unieke ervaring oplevert. De historie van de plek is de achterliggende gedachte voor de beleving van dit fort en dit komt op verscheidene manieren naar voren. Ook is er bij de ontwerp van het fort en de daaropvolgende herinrichting gebruik gemaakt van Oosterse idealen, wat het ontwerp alleen maar sterker maakt. Laat mij eindigen met een gedicht van Japans poëet en boeddhist Kobayashi Issa, die naar mijn mening de essentie van het park goed weer geeft. Een park is immers een plek die mensen samen brengt. Naast geschiedenis en het ontwerp zijn het toch de mensen, de bezoekers, de toeristen die Goryōkaku het park maken wat het vandaag de dag is.

“In the cherry blossom’s shade

there’s no such thing

as a stranger.”

~ Kobayashi Issa, 2004

BRONNEN

Cherry Blossoms. (2017, maart 17). Opgehaald van Japan-guide: http://www.japan-guide.com/e/e2011.html

Hardacre, E. (1991). Shinto and the State. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.

Irish, A. B. (2009). Hokkaido: A History of Ethnic Transition and Development on Japan’s Northern Island. Jefferson: McFarland.

Japan Cultural Heritage Consultancy. (2017, Maart 17). ※写真をクリックすると各竣工物件の詳細をご覧いただけます. Opgehaald van B-Hozon: http://www.b-hozon.co.jp/index.html

Johnston, A. (2003). Sébastien le Prestre de Vauban: Reflections on His Fame, His Fortifications, and His Inlfuence. French Colonial History(Vol.3), 175-188.

Rogers, E. B. (2001). Landscape Design: A Cultural and Architectural History. New York: ABRAMS.

Sparavigna, A. C. (2015). An Example of Military Engineering in 16th Century: The Star Fort of Turin. International Journal of Sciences, 62-67.

Tumatsuri, Y. (2006). The meeting of Western and oriental Cultures Military Architecture in the 19th Century Southwestern Hokkaido Japan.

mei 30, 2017