Article by Sandu Niessen.
Sandu Niessen is student Ruimtelijke Planning in Wageningen en bezocht op 4 april het Nationaal Geografisch Planologisch Symposium (NGPS) in Groningen. Het leverde hem nieuwe ideeën over erfgoed op, nota bene op een symposium waar de Wageningse planningswereld vrijwel geheel afwezig was. Daarom ook een oproep aan de Wageningse planner om wat meer uit zijn schulp te kruipen en kennis te maken met wat planologen en geografen in de rest van Nederland bezighoudt. Lees hier zijn verslag.
Beeldmateriaal: van Sandu Niessen zelf, tenzij anders vermeld.
Vanaf mijn nieuwe woonstee in Amsterdam ben ik vroeg uit de veren gegaan om de lange tocht naar het noorden des lands te maken, naar het Nationaal Geografisch-Planologisch Symposium (NGPS) in Groningen. Zowel bij deze editie als bij de vorige edities (inclusief de editie vorig jaar in Wageningen) was Wageningen niet echt vertegenwoordigd op het NGPS, op het bestuur van studievereniging Genius Loci en aan hen gerelateerden na. Voor degenen onder ons voor wie het NGPS totaal onbekend is zal ik laten zien wat voor een kans het NGPS is om als Wageningse student een breder idee te krijgen wat er in de wereld van de ruimtelijke planning en sociale geografie speelt. Het NGPS is een bijeenkomst waar over ons vakgebied kennis wordt uitgewisseld. Je ziet heel andere perspectieven en je krijgt een beeld van hoe “Wageningen” denkt tegenover andere studies in ons vakgebied. Daarnaast wordt er natuurlijk ook genetwerkt.
Elk jaar wordt een thema gekozen voor het symposium. Dit jaar was het thema Cultureel erfgoed: Terug naar de toekomst. De dag werd geleid door Martin Boisen, docent aan de Rijksuniversiteit in Groningen en daarnaast veel met branding en marketing van steden bezig. Meteen al bij Boisens introductie bleek dat het begrip erfgoed een stuk veelzijdiger is dan vaak wordt gedacht. Bij veel mensen houdt het op bij “oude meuk’’ of “monumenten’’. Maar is een Bijlmerflat ook erfgoed? Is het een monument? Wanneer wordt een gebouw een monument? Waar willen we met erfgoed in de toekomst naartoe? Hoe kun je bij het ontwikkelen van een gebied zorgen dat erfgoed behouden blijft? En moeten we al dat erfgoed wel willen behouden? Met zijn verhaal was Boisen ook direct de enige van de dag die de spijker op de kop sloeg. Door de wildgroei aan erfgoed en daaraan gerelateerde begrippen, aldus Boisen, raakt het draagvlak ervoor alleen maar sterker versplinterd.
Ook legde hij uit dat begrippen zoals marketing en branding heel anders geïnterpreteerd moeten worden dan hoe de “gewone’’ man ze opvat, en dat ze voor een planoloog pas een nuttig middel zijn wanneer ze goed begrepen en toegepast worden. Een spannend logo en een flashy slogan bij je stad maken je stad niet direct interessanter, wanneer er niet ingezet wordt op behouden en creëren van aantrekkende factoren in de stad, zoals bijvoorbeeld erfgoed. De taak die voor een planoloog is weggelegd, is als een marketeer zoeken naar gaten in de markt, en die een faciliterende rol geven bij het toelaten van nieuwe activiteit.
De presentatie van Martin Boisen tijdens het NGPS
Als Wageningers hebben we veel met erfgoed te maken. Des te spijtiger is het dat van onze leerstoelgroep Arnold van der Valk (professor Landgebruiksplanning) en Joks Janssen (bijzonder hoogleraar Ruimtelijke Planning en Cultuurhistorie) niet bij het NGPS betrokken waren. Toch maakte dit het juist interessanter voor mij omdat er van uit een ander perspectief naar erfgoed werd gekeken dan dat ik gewend ben.
Hoe met erfgoed omgegaan kan worden, kwam vooral in een viertal workshops aan bod, waarvan je er twee van kon bijwonen. In de eerste workshop werd ingegaan op de positie van erfgoed binnen een maatschappij waarin waardering voor datzelfde erfgoed steeds sterker vanuit de samenleving zelf geacht wordt te komen. Binnen de gewenste ontwikkeling naar een participatiesamenleving loopt een groot deel van het collectief cultureel erfgoed het risico te verdwijnen, dan wel door maatschappelijke onderwaardering en onbekendheid, of overwaardering door ‘verzamelaars’. Zonder al te veel kritische reflectie op de daadwerkelijke impact en maatschappelijke relevantie van dit verdwijnen, werd in de workshop gesteld dat dit tegengegaan moet worden. Er werd toegelicht hoe momenteel aan de hand van stichtingen en particulieren gericht wordt op het plaatsen van dit erfgoed in een toegankelijke setting, waarbij het gedragen wordt door een partij die geacht wordt er voldoende zorg voor te dragen.
De eerste workshop van de dag
Bij de eerste workshop was weinig interactie, bij de tweede was dat duidelijk meer. Bij de tweede workshop ging je aan de hand van informatie die je aangereikt kreeg ging je in groepen bepalen hoe we een oude huishoudschool zouden herbestemmen in Raalte. We kwamen er al snel achter in mijn groep dat er veel informatie ontbrak voor de sociaal-geografen. De ruimtelijke planners spraken al meteen in termen van problemen en oplossingen, maar een sociaal-geograaf kon dit niet goed plaatsen. Zij moesten meer informatie hebben over de sociale context voordat zij iets over het pand konden zeggen, best begrijpelijk. Naderhand presenteerde elke groep hun ideeën. Door al die verschillende benaderingen kreeg je een goed beeld van wat er bij herbestemming komt kijken en kreeg ik nieuwe inspiratie voor de herbestemmingsprojecten waar ik mee bezig ben. Momenteel ben ik bezig met het behoud van een rijksmonument in het dorp Asten. Het is al vijftien jaar vervallen en staat midden in het dorp. Wat ik in deze opdracht leerde was dat nog meer de omgeving betrokken moet worden bij de planvorming. Waar staat het gebouw in de samenleving? Door die zoektocht – zowel gekeken naar de kaart als naar de sociale context – is het logischer om een functie te krijgen in een gebouw.
Ideeën voor herbestemming Rijksmonument Asten
De afsluitende speech kwam van de Gregory Ashworth, Professor Cultural Heritage en Urban Tourism in Groningen. Hij liet een overzicht zien van de geschiedenis van erfgoed in de naoorlogse periode. Hij liet zien dat toen hij voor het eerst in Groningen kwam in de jaren ’70, je gewoon op de Grote Markt kon parkeren. Er was niets romantisch aan, er was geen sfeer en het was in gebruik als parkeerplaats. Naderhand werd er steeds meer sfeer gecreëerd. Waar gaat het dan straks naar toe? Ironisch genoeg ligt dat ideaalbeeld al ver achter ons: het beeld van 100 jaar geleden. Nu is het streven om weinig verkeer op de weg te hebben, het openbaar vervoer te stimuleren, baarden te hebben, een sfeervolle stad en gemengde functies te hebben. Waar kom je dat tegen? Precies, dat is te zien op plaatjes van 100 jaar geleden! Als laatste sprak Boisen weer. Hij had nog een boodschap om mee te geven als planoloog tijdens je sollicitatie: zet jezelf niet in het verdomhoekje, maar laat zien dat jij de verbindende factor van kennis bent in een proces. De ene is bijvoorbeeld gespecialiseerd in watermanagement, de andere in bosbouw, maar zij weten niets van elkaars vakgebied. De planoloog weet van al die sectoren 20 procent en dat moet hij als kracht gebruiken en niet overkomen als iemand die maar “van alles een beetje weet” in negatieve zin.
De Grote Markt in Groningen in v.l.n.r. 1900, 1970 en 2013 Bronnen fotos: http://members.home.nl/hsspinder/KwarPEABeekman.html http://www.panoramio.com/photo/2093963 http://www.autoweek.nl/forum/read.php?6,2763331,printview,page=67
Deze dag heb ik weer nieuwe contacten opgedaan en veel verschillende nieuwe inzichten gekregen. Volgend jaar wordt het NGPS in Utrecht gehouden, zo ongeveer naast de deur voor Wageningen. Alle andere Sociale Geografie- en Planologie-opleidingen waren afgelopen jaren beter vertegenwoordigd dan Wageningen, ze zijn gewend om door het land te reizen om naar symposia te gaan in hun eigen voordeel. Vandaar ook mijn oproep: kom eens uit dat Wageningse Forum en grijp je kans om ons vakgebied een beetje beter te leren kennen! Leer jezelf kennen door anderen in ons vakgebied te ontmoeten!
Zie ook: www.ngpsymposium.nl
Mei 29, 2014